Concertfotografie

WAT JE MOET WETEN OVER CONCERTFOTOGRAFIE

Concertfotografie is een specifiek onderdeel in de ruime wereld van de fotografie waarin sommige fotografen zich echt specialiseren. En dat is ook nodig want het vergt een bepaalde manier van werken en een bepaalde mindset.

Concertfotografie is het fotograferen van een concert, dat is wel duidelijk. Maar soms gaat het verder dan dat. In sommige gevallen gaat de reportage verder dan enkel het concert. Denken we dan aan backstage-foto’s, sfeerbeelden,… . Ik ga het verder enkel nog hebben over het fotograferen van het concert zelf.

Wat ik ga bespreken:

• Wat is de moeilijkheid?
• Materiaal
• Instellingen
• Hoe eraan beginnen?
• Waar moet je rekening mee houden?
• Wat kan je ermee doen?

 

WAT IS DE MOEILIJKHEID?

De moeilijkheid bij concertfotografie zit hem in het oncontroleerbare. Veel fotografen houden van het feit dat ze controle hebben over hun te fotograferen onderwerp. Denken we hierbij aan modelfotografie of productfotografie waarbij je alles onder controle hebt: de pose, de situering, het licht,… Wel, dat is nu net hetgeen bij concertfotografie ontbreekt.

Bij een concert heb je geen model die een mooie pose voor je aanneemt. Neen, je hebt muzikanten die in volle beweging zijn. Ok, een pianist van een rustig concert zal minder dynamisch zijn dan een heavy metal gitarist. Maar dan nog, ook die pianist zal niet stil zitten voor jou.

En dan zwijgen we nog over de belichting bij zo’n concert. Flitsende lampen, stroboscopen, plots veel licht en dan weer bijna niets,…. Het ene concert gebruikt veel tegenlicht, het andere heeft volgspots die de muzikanten mooi uitlicht. Dat alles naar de smaak van de band of hun lichttechnieker. Het is soms een echt gevecht met de lichten.

Een niet te onderschatten probleem zijn de nieuwe led-lichten die meer een meer gebruikt worden in concertzalen. Vooral als deze magenta, rood of blauw licht geven kunnen deze een echte hel zijn voor de fotograaf. Onderstaande foto geeft zo een beeld weer met magenta-licht. Zoals je ziet verdwijnen veel details uit het gezicht en dat is zelfs met Photoshop amper op te lossen.

Ook kennen Led lichten een pulserend verloop. Dat wil zeggen dat zo’n licht in golven werkt. Je kan dat soms zien bij de herhalingen van een wedstrijd op tv. Je ziet dan het scorebord flikkeren. Problemen bij fotografie levert dat niet onmiddellijk op. Wel kan het zijn dat als je je sluitertijd te kort maakt, je dat pulserend gedrag van dat licht gaat zien in je foto. Je ziet als het ware strepen in je foto. Natuurlijk hoeft dat niet altijd slecht te zijn, soms levert het een mooi resultaat op.

Maar wat is het moeilijkste van alles? Het moeilijkste is het opvallen tussen alle andere foto’s. Je mag er van op aan dat je niet alleen bent op een concert. Hoe groter de band, hoe meer fotografen erbij willen zijn. En al die fotografen zien dezelfde show vanuit quasi hetzelfde standpunt. Je moet er dus op een of andere manier voor zorgen dat jouw foto’s anders zijn dan die van de anderen.

MATERIAAL

In deze tijden zijn de meeste smartphones al voorzien van goede camera’s. Maar het blijven smartphones en geen fototoestellen. Wil je fotograferen en kwaliteit geven dan kan een behoorlijk fototoestel niet ontbreken. Hiermee bedoel ik spiegelreflexcamera’s of zelf de nieuwe systeemcamera’s kunnen je een heel eind op weg helpen. Belangrijk is dat je je toestel beheerst en dat je controle hebt over je toestel, dat je zelf je instellingen kan aanpassen naar de noden van het moment. Het kunnen aanpassen van de instellingen is bij concertfotografie onmisbaar.

Sommigen zeggen ‘hoe hoger de prijs van je fototoestel, hoe beter de foto’s’. Wel, laat me dat even ontkennen. De duurdere prijsklasse zijn kwalitatief betere toestellen met meer mogelijkheden maar onthou: het is niet het toestel die de foto maakt maar de persoon die het toestel bedient. Een schilder kan ook mooie schilderijen maken met goedkope kwasten en goedkopere verf.

Wat wel belangrijk is voor concertfotografie zijn de objectieven (de lenzen) waarmee je aan de slag gaat. Hiervoor moet je kijken naar 2 zaken: diafragma en brandpunt.

DIAFRAGMA

Het diafragma bij concertfotografie moet een voldoende bereik hebben. Objectieven met een diafragma van 2.8 is zeker aan te raden. Concerten vinden meestal plaats in donkere zalen met weinig licht. Hoe hoger je diafragma, hoe meer licht het objectief kan opvangen. Door je diafragma te vergroten kan je je sluitertijd verkorten waardoor je een fel bewegende persoon toch scherp kunt vast leggen. Bovendien geeft je je beeld extra diepte door je diafragma te vergroten. Hoe lager je diafragma (f32) hoe vlakker je foto’s.

BRANDPUNT

Met brandpunt bedoel ik het bereik van je objectief. Wil je breed fotograferen of eerder in zoom? Wel, bij concerten gebruik je best de combinatie van de twee. De meeste concertfotografen hebben 2 standaard objectieven bij: 24-70 en 70-200. Door deze twee objectieven te combineren kunnen ze breedhoek foto’s maken (om zoveel mogelijk van het podium tegelijk in beeld te brengen) of details in beeld brengen. Met deze combinatie kan je 95% van de concerten goed in beeld brengen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen maar daarover later meer.

INSTELLINGEN

Bij concertfotografie moet je geregeld springen met je instellingen. Het veranderende licht, het veranderen tussen een snel nummer of een rustig nummer,…. allemaal zaken die ervoor zorgen dat de instellingen van het ene moment niet meer de juiste zijn op het andere moment. Maar toch kan je je voorbereiden.

Maak je toestel klaar voor de show. Zo stel je je ISO-waarde in alvorens het optreden begint. Ik ga met mijn toestel naar 2500 tot 3200 ISO omdat ik weet dat mijn toestel dit aankan zonder veel ruis te veroorzaken. Een lagere ISO is moeilijker haalbaar. Let wel op: een concert overdag op een festival kan je met veel lagere ISO doen omdat er meer daglicht is. Probeer steeds je ISO zo laag mogelijk te houden. Hoe minder ruis, hoe beter.

Ook goed is je witbalans juist te zetten. Zet je witbalans op voorhand op ‘Kunstlicht’. Dat bespaart je een hoop werk achteraf. Maak je foto’s in RAW dan valt dit in nabewerking nog makkelijk aan te passen. Fotograferen in JPEG met de verkeerde witbalans is hopeloos verloren.

Dan resten ons nog diafragma en sluitertijd. Wel hierover kan ik heel snel gaan. Diafragma heb ik hierboven reeds aangehaald. Hoe hoger je diafragma (kleiner het getal) hoe meer licht je camera kan opvangen en hoe kleiner je je sluitertijd en zelfs je ISO kunt zetten. Concertfotografen zweren bij f2.8 of hoger. Jammer genoeg gaat de prijs evenredig mee omhoog.

Qua sluitertijd moet je snel genoeg kunnen gaan. 1/250 is meestal al op de grens werken. Bewegende mensen, rondwapperende haren,… moeten scherp in beeld gebracht worden en moet je dus kunnen bevriezen. Daarom moet je sluitertijd kort genoeg zijn. Maar weer kom je in problemen met die balans tussen sluitertijd, ISO en diafragma. Hoe korter je sluitertijd, hoe minder licht je objectief opvang. En dat moet dus gecompenseerd worden met ISO en diafragma.

En neem het van me aan: meermaals moet je de grenzen van je toestel opzoeken om een bepaald concert toch goed in beeld te brengen. Onderstaande figuur geeft een overzicht van al deze elementen en is voor elke fotograaf een belangrijke leidraad.

HOE ER AAN BEGINNEN?

Concerten fotograferen kan niet zomaar. Het is niet zo dat je gewoon even mailt naar Live Nation of dergelijke met de vraag om een grote productie in beeld te brengen. Grote producties zijn zeer gevraagd door de media en dus worden er beperkingen opgelegd naar het aantal fotografen. Natuurlijk krijgen media dus voorrang. Dé oplossing is ervoor zorgen dat je fotografeert voor een medium. Dat kan gaan van kranten tot online magazines. Vooral bij deze laatste categorie is er regelmatig vraag naar nieuwe fotografen.

De meest aan te raden manier is als vrijwilliger aan de slag gaan bij een webzine. Er zijn veel webzines gespecialiseerd in cultuur of concerten in het bijzonder. Denken we dan bv aan musicinframe, damusic, enola, cutting edge,… . Deze webzines maken verslagen van concerten en festivals, reviews en fotoreports. Afhankelijk van de grootte van de webzine krijg je makkelijker toegang tot een bepaald concert. Hoe groter de webzine, hoe interessanter voor de concertorganisator om jou een accreditatie te geven.

Deze webzines werken volledig op vrijwillige basis. Geld verdienen bij zo een webzine zit er dus niet in. Integendeel, je vervoerskosten, parking en dergelijke zijn eigen kosten. Dus voor het geld moet je het niet doen. Maar als muziek en fotografie je passie is dan is dit geen probleem. De ervaring die je opdoet is onbetaalbaar.

Natuurlijk kan je niet zomaar aankloppen bij een webzine zonder dat je al een klein portfolio kunt aanbieden. En aankloppen met natuurfoto’s is ook niet zo een goed idee want het is toch een heel andere vorm van fotografie. Je moet dus eerst naar lokale optredens gaan, kleine evenementen in de buurt en daar al wat beelden maken. Ik denk hierbij aan optredens in café’s, kleine festivals, stadsfeesten,… . En er zijn genoeg ‘kleine’ evenementen die toch een behoorlijk mooi programma kunnen samenstellen qua artiesten. En uit ervaring weet ik dat je op die evenementen meer vrijheden hebt dan bij grotere concerten. Maar hierover meer in het volgende hoofdstuk.

WAAR MOET JE REKENING MEE HOUDEN?

Er zijn als concertfotograaf veel zaken waar je rekening mee moet houden. Een heel belangrijke zijn de eisen/wensen van de band/het management.

MANAGEMENT

Een veel gehoorde regel bij de concertfotografen is: ‘First three, no flash’. Hiermee wil men bedoelen dat er enkel mag gefotografeerd worden gedurende de eerste drie nummers van het concert en dat het verboden is je flits te gebruiken. In het begin lijkt dat heel zwaar. Amper 3 nummers om je foto’s te maken is in het begin zeer kort. De band is meestal nog aan het inwerken, de show is nog in opbouw. Het is dus niet altijd eenvoudig om de dynamiek van een optreden vast te leggen.

Maar als je een beetje wegwijs bent in het fotograferen van concerten dan zijn die 3 nummers wel voldoende. De meeste fotografen kunnen in die 3 nummers wel vastleggen wat het concert te bieden heeft. Al is het handig als het lange nummers zijn en geen korte.

De regel van ‘First three, no flash’ is echter geen standaard. Soms is het enkel de laatste nummers, of nog vreemder: nummers 5,7 en 8. Je kan het soms niet verklaren waarom ze willen dat je juist die nummers in beeld brengt. Voordeel is dan wel dat de artiesten al ingewerkt zijn, dat ze opgaan in het optreden, waarschijnlijk al goed zweten ed.

Een andere vaak voorkomende regel is het verplicht fotograferen van ‘front of house’. Hiermee worden de fotografen verplicht om te fotograferen van aan de geluidstoren. En hier zitten we dan bij die uitzonderingen waar ik het bij het rubriekje materiaal over had. De afstand tussen het podium en de geluidstoren is niet te onderschatten. Zelfs een telelens 70-200 is dan niet meer voldoende om een goed beeld te maken van het optreden. De oplossing zijn dan grotere telelenzen of het gebruik van convertoren die je bereik van je objectief verhogen (jammer genoeg met verlies van diafragma tot gevolg).

De wensen van het management gaan soms nog verder. Het ondertekenen van een contract, het fotograferen vanuit een verplicht bepaalde hoek, het laten goedkeuren van foto’s,…. Meer en meer komen vreemde vragen van het management in de richting van de fotografen. En dan zwijg ik nog over het feit dat er bij grote concerten vaak geen fotografen meer worden toegelaten omdat de artiest zijn eigen fotograaf heeft die de beelden dan verkoopt aan de media.

Natuurlijk kan je de wensen van de band of het management niet zomaar naast je neerleggen. Het is geven in de hoop veel te krijgen. Gelukkig zijn er ook voldoende kleinere optredens of kleinere concertorganisatoren die meer vrijheid geven aan de fotografen. Zo kom ik nog geregeld op een optreden waar er maar 1 regel is: niet flitsen wegens te storend voor de artiest. Dat is nog eens van vrijheid gesproken.

PUBLIEK

Wie we zeker niet mogen vergeten is het publiek. Mensen die veel betaald hebben om hun favoriete band aan het werk te zien. Soms staan ze uren aan te schuiven om toch maar op de eerste rij te staan. En dan plots, 5 minuten voor het optreden begint komt er plots een horde fotografen voor hun neus staan. We moeten dus zeker rekening houden met hen. Ook al moeten wij ons werk goed kunnen uitvoeren. Het zoeken van een balans is dus noodzakelijk.

Bij optredens waar er een frontstage is blijft de last voor het publiek beperkt. Al blijft het hinderlijk om die fotografen voor uw neus aan het werk te zien. Jammer genoeg heb ik al fotografen in een frontstage aan het werk gezien waar mijn wenkbrauwen bij fronsten. Zo zag ik er al op de barriers (hekken tussen publiek en frontstage) kruipen om een beter shot te hebben. Jammer dat ze dan met hun kont voor de neus van betalende mensen hangen. Ook heb ik al een fotograaf gezien die een klein trapje mee had. Je kan je wel inbeelden dat hij ook het zicht van het publiek blokkeerde.

Er zijn ook optredens zonder frontstage. En dat zijn de moeilijke. Je staat als fotograaf tussen het publiek. Dat beperkt je bewegingsvrijheid dus moet je goed op voorhand bepalen waar je gaat staan. Op voorhand kijken op youtube naar een live-optreden kan hierbij helpen. Zo weet je wie waar staat en kan je al een idee vormen vanuit welke hoek je best fotografeert. Maar tussen het publiek staan is ook hinderend voor dat publiek. Beeld je eens in dat je naar je favoriete band staat te kijken en naast jou staat iemand de ene ‘click’ na de andere ‘click’ in je oor te sturen. Daarom dat ik bij optredens zonder frontstage altijd ruim op tijd ben. Dan kan ik op tijd de zaal in. Mensen die dan in mijn buurt komen staan weten wat ze mogen verwachten.

COLLEGA FOTOGRAFEN

Je bent meestal niet de enige fotograaf aanwezig. Je moet dus ook met je collega fotografen rekening houden. En dat kan op verschillende manieren.

Heb je een rugzak mee dan doe je deze af. Niets zo storend als een fotograaf die met zijn rugzak door de front beweegt en zo ongewild tegen jou botst net als je afdrukt. Leg gewoon die rugzak even af, zet hem in de front. De security noch de collega’s zullen met je rugzak gaan lopen.

Wissel regelmatig van plaats. Je kan een mooi plekje gevonden hebben om een schitterende foto te maken maar probeer ook eens een andere hoek. De hele tijd foto’s nemen uit dezelfde hoek is ook maar saai (ook om naar te kijken). Bovendien laat je collega fotografen toe om ook eens uit die positie een foto te maken. ‘Plakkers’ worden niet graag gezien. Geef elkaar dezelfde kansen. Je bent tenslotte collega’s van elkaar. Concurrenten in het werk maar mensen met dezelfde passie en dat primeert.

Wees gewoon collegiaal met elkaar. Sla een praatje op voorhand, geef elkaar wat ruimte tijdens het concert, hang niet in elkaars nek,… Je kan soms wat meemaken.

WAT NA HET CONCERT?

Na het concert (of als de drie nummers gedaan zijn) is het tijd voor het andere deel van het werk. De foto’s staan wel op je toestel maar ze moeten er ook uit komen.

Afhankelijk van het medium waarvoor je fotografeert moeten die foto’s snel afgeleverd worden. Zo zie je mensen van de pers rap hun foto’s verwerken in de inkomhal van het concertgebouw. Deadlines moeten gehaald worden. Anderen hebben soms dagen tijd om hun foto’s af te werken.

Persoonlijk vind ik de nieuwswaarde van een foto belangrijk maar de schoonheid primeert. Ik maak snel een selectie af van enkele sterke beelden voor de media waarvoor ik fotografeer. Deze foto’s moeten weergeven hoe het concert was. Op latere datum bekijk ik rustig alle foto’s en probeer ik er nog een bepaald beeld uit te stileren. Dat beeld hoeft niet per se weer te geven hoe het concert was; dat beeld is meer voor de puurheid ervan.

De foto’s kunnen op verschillende manieren verwerkt worden. Eén van de meest gebruikte verwerkingsprogramma’s is Lightroom. Ik vind Lightroom een fantastisch middel om die vlakke RAW-bestanden om te zetten in de foto die ik wil maken. Ik doe hier dan niet aan het bewerken van het beeld in de zin van ik maak er iets anders van; ik bewerk het beeld in de zin van kleuren verscherpen, contrasten verhogen,… Een concertfoto moet zijn zoals het op het optreden was. Ik gebruik dan ook geen Photoshop om een totaal ander beeld van die foto te maken. Maar dat gegeven trek ik door in mijn volledige portfolio.

Concertfoto’s dienen om getoond te worden. Het is in tegenstelling tot fine-art photography geen kostbaar iets. Het is geen kunst in de strakke zin van het woord (alhoewel het een kunst is om mooie foto’s te maken op een concert) maar eerder reportagewerk. Je geeft weer wat er was, je dirigeert niets. En daarom, omdat het een reportage is, ben je een beetje verplicht je werk te tonen, openbaar te maken. De webzines waarvan ik al gesproken heb zijn hierin een krachtig medium. Mensen lezen dat omdat ze interesse hebben in muziek. En het is al zoveel gezegd: een beeld zegt meer dan….

TIPS

• Probeer de dynamiek van het optreden vast te leggen. Maak een rustige foto bij een rustig optreden of een enorm dynamische bij bv een metalconcert.
• Probeer op te vallen in de massa van concertfoto’s door je eigen stijl te hebben
• Hoe rekening met de mensen rondom jou
• Probeer alles manueel te fotograferen (met uitzondering van de autofocus). Hierdoor bewaar je je eigen keuzes, je eigen stijl
• Ken je toestel door en door, dat versnelt je werking
• Bekijk op voorhand een live-video om je voor te bereiden
• Voorzie gehoorbescherming want je oren kan je niet vervangen en ja, je staat dicht bij de boxen.
• Belichting:
  • Probeer te spelen met de aanwezige belichting, gebruik eventueel het tegenlicht om een silhouette te maken, of om uw onderwerp goed uit te lichten
  • De belichting vormen meestal lijnen. Deze lijnen kunnen helpen in uw compositie. bv twee spots die elkaar kruisen op de plek waar de zanger in je beeld staat.
• Zet je toestel op stille sluiter bij een rustig concert. Sommige spiegelreflexcamera’s zijn voorzien van een stille sluiter, dat beperkt het geluid bij elke klik.
• Zorg voor een goed overzicht in je computer. Sorteer je optredens mooi per map, zo blijf je alles mooi gesorteerd houden en kan je dat ene optreden makkelijk terugvinden.
• Basistips bij fotografie blijven natuurlijk van toepassing:
  • zorg voor opgeladen batterijen
  • neem voldoende geheugenkaarten mee
  • zorg dat je een comfortabele draagriem hebt
• Ook deze tips zijn handig bij concerten:
  • gebruik een filter op je lens om schade te voorkomen
  • zet je lenskap op. Niet voor de zon maar een lenskap absorbeert een klop vooraan je lens. Schade voorkomen is de boodschap.
  • Hou toch een flits bij de hand. Bij sommige optredens mag je toch flitsen ook al is dat geen aanrader. Het is wel een aanrader om het publiek te fotograferen als je dat wil (je flitst dus niet naar het podium) of als iemand van de band plots het publiek induikt. Dan is die flits plots een heel handig dingetje.